Hoe civiel is civil society?

Jo Ritzen - 25 november 2022

Soms overkomt je iets, waardoor je leven een andere wending krijgt. Zo absorbeert nu de petitie verhoging van de kiesdrempel een groot deel van mijn tijd, zonder dat ik daar aanvankelijk een bewuste keus voor maakte. Het ging als volgt. In een NRC interview samen met Lisa Westerveld in juni 2021 kwam het gesprek op het functioneren van de Tweede Kamer, ons hoogste direct democratisch gekozen orgaan, waar je graag met bewondering en waardering naar kijkt. Lisa is zo’n Kamerlid dat zich uit de naad werkt om zich goed te informeren over de onderwerpen waar ze het woord over voert namens haar fractie en bovendien er altijd voor iedereen is die haar nodig heeft. Maar de meer of minder geinteresseerde ziet vooral de brandjes, de schreeuw om aandacht van een aantal Kamerleden en de affaires, zoals de kindertoeslagen affaire waar natuurlijk ook de Tweede Kamer zelf schuldig aan is.

Zou de overspannenheid van onze Tweede Kamer wellicht iets te maken kunnen hebben met de Kiesdrempel, die in Nederland het aantal partijen in de Tweede Kamer met afsplitsingen tot een aantal van 20 heeft mogelijk gemaakt (bij een totaal aantal zetels van 150)? Ik opper in het gespek dat “we” de kiesdrempel zouden moeten verhogen, zoals dat ook in onze buurlanden gebeurt. Niet als een panacee, maar als je een tennisarm hebt, dan moet je wat. Ander racket, nieuwe ballen, andere slag. Verhoging van de kiesdrempel: baat het niet dan schaadt het niet. Komt daardoor de democratie onder druk te staan? Dat is toch wel erg ver gezocht. Zijn landen om ons heen met een kiesdrempel dan minder democratisch? Waarom kunnen nieuwe ideeen en gedachten niet binnen bestaande partijen worden ingebracht?

Het interview wordt veel gelezen en daarmee zit ik nu in het wankele bootje op weg naar een petitie die hopelijk wel door 200.000 mensen wordt getekend. De petitie vraagt aan de Tweede Kamer om de wet te wijzigen over de kiesdrempel, hetgeen kan binnen haar bevoegdheid. De kiesdrempel ligt namelijk vast in een uitvoeringswet, niet in de Grondwet zelf. Er waren heel veel reacties op het interview die me opriepen om vooral dan zelf ook met een petitie te starten. Ik had het toen nog naast me neer kunnen leggen, maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan: er ontstond al gauw een kopgroepje met mensen die mee wilden doen.

John de Bresser, trainer en coach is iemand die zich al jaren in de kiesdrempel heeft verdiept en er zich zorgen over maakt. Joost van den Akker is gepromoveerd is op EU-referenda, was gedeputeerde en statenlid, en steunt een verhoging van de kiesdrempel waarmee Nederland kan leren van omringende landen. Barbara Baarsma is de maatschappelijk zeer betrokken directeur van RABO-Carbon die zich eerder ook uitliet over de noodzaak voor verhoging van de kiesdrempel. Joop van den Berg, oud VNG voorzitter, oud Eerste Kamer lid ziet ook de noodzaak van verhoging van de kiesdrempel evenals Yvonne van Rooy, ooit Staatssecretaris en met daarna een rijke bestuurlijke loopbaan. Civil society: allemaal personen die graag meedoen met het democratische proces zonder daar direct een verantwoordelijkheid of een rol in te hebben.

Een steungroep

Een petitie heeft een steungroep nodig. De uitnodigingen om onderdeel van de steungroep uit te maken zijn breed naar zichtbare personen in vele segmenten van onze civil society gegaan. Onderwijs, gezondheidszorg, ambtelijke diensten, bedrijfsleven, sport, cultuur, muziek. De positieve reacties vindt U terug op onze lijst van warme aanbevelers, om de petitie te tekenen. Er waren ook personen die aangaven zich niet competent te voelen (‘ik kan het niet overzien’), die aangaven de petitie te steunen, maar daar niet met naam en toenaam voor zichtbaar te willen zijn (vooral uit het bedrijfsleven en van schrijvers). Er waren personen die aangaven niet te zullen tekenen, omdat ze de kiesdrempel te onbelangrijk vinden vergeleken met de teloorgang van de grote partijen. En tenslotte was er uit muziek en sport geen enkele reactie .

Een ervaring die iets zegt over hoe civil society is. Grote delen van de samenleving zien civil als iets van anderen en houden het voor zichzelf op afstand.

Jo Ritzen