Versnippering hindert werking democratie
Barbara Baarsma - 07 januari 2023
Barbara Baarsma - 07 januari 2023
Dat de politiek versplinterd is, wordt alom erkend. Dat dit belangrijke nadelen heeft ook. De Tweede Kamer telt 17 verkozen fracties en dat aantal is door afsplitsingen inmiddels opgelopen tot 20. Waar in 2003 de gemid delde Kamerfractie nog 17 leden telde, zijn dat er nu gemiddeld nog maar 8. De veelheid aan partijen en de kleine fracties leiden tot vertraging van de besluit vorming en tot afname van de kwaliteit ervan. Bij veel partijen ontbreekt de kritische massa voor goede parlementaire controle.
Vooral beleid ten bate van de langetermijntransities – denk aan modernisering van de arbeidsmarkt of vereenvoudiging van het belastingstelsel – blijft door versplintering hangen in Haagse debatten waarin kortetermijnstemmenwinst steeds bepalender is. Door versnippering voelen te veel volksvertegenwoordigers zich genoodzaakt zich met Kamervragen, moties en spoeddebatjes te profileren. Kiezers verliezen het vertrouwen omdat het in die versplinterde politieke arena niet lukt een langetermijnperspectief te bieden en met effectief beleid in te vullen.
Onze lage kiesdrempelmaakt deze versplintering mogelijk. Daarom is verhoging van de kiesdrempel tot 2 procent noodzakelijk. Dan kunnen alleen partijen die drie of meer zetels winnen bij de verkiezingen in de Tweede Kamer komen. De huidige kiesdrempel van 0,67 procent komt neer op 1 zetel. Zo’n beperkte verhoging gaat niet ten koste van de toegankelijkheid van het stelsel van representatie. Ook met een drempel van 2 procent is sprake van een open en laagdrempelig stelsel waarin onvrede in belangrijke mate binnen het stelsel kan worden opgevangen. Enige inperking van de democratie is nodig om de werking van de democratie te verbeteren. In andere Europese landen met kiesstelsels van evenredige vertegenwoordiging is de kiesdrempel 4 of 5 procent.
De staatscommissie Parlementair Stelsel, waar Tom van der Meer lid van was, adviseerde eind 2018 nog tegen verhoging van de kiesdrempel. Sindsdien is de versnippering in de Tweede Kamer sterk toegenomen en is het vertrouwen in de regering en de Tweede Kamer fors afgenomen, en ook de tevredenheid met de democratie nam schrikbarend af.
Een hogere kiesdrempel zorgt er ook voor dat afsplitsingen onaantrekkelijk zijn. In Duitsland mag een afsplitsing pas een echte fractie vormen als de nieuwe fractie 5 procent van de zetels in het Duitse parlement heeft (zo’n 30 zetels). In Frankrijk geldt in de Nationale Assemblée de eis dat een fractie uit 15 leden bestaat, wat overeenkomt met ruim 2 procent van de in totaal 577 leden.
Wist u dat verhoging van de kiesdrempel mogelijk is zonder een ingewikkelde en tijdrovende Grondwetswijziging? Invoering kan dus voor de geplande verkiezingen in 2025. Later kunnen aanvullende maatregelen worden genomen die meer invoeringstijd vergen omdat de Grondwet er wel voor gewijzigd moet worden. Zo kan het verlagen van de stemgerechtigde leeftijd naar 16 jaar helpen om de stem van jongeren en de lange termijn harder door te laten klinken in de politieke arena. Ook kan uitbreiding van het aantal Kamerleden naar 200 helpen om meer capaciteit voor het parlementaire handwerk en controle van de uitvoerende macht te realiseren.
Maar nu eerst verhoging van de kiesdrempel! Om dat te bewerkstelligen zijn we een petitie gestart die in 3 weken al meer dan 35 duizend keer is ondertekend.
Verschenen in de Telegraaf.