Verbeter de democratie, voer een kiesdrempel in
Yvonne van Rooy en Jo Ritzen - 28 december 2022
Yvonne van Rooy en Jo Ritzen - 28 december 2022
Verhoog de kiesdrempel, betogen oud-bewindslieden Yvonne van Rooy (CDA) en Jo Ritzen (PvdA). Want een versplinterde Tweede Kamer bedreigt onze democratie.
Een werkgroep onder leiding van SGP-voorman Kees van der Staaij stelde vorig jaar vast dat leden van de Tweede Kamer te veel moties indienen, wat ‘het instrument minder krachtig’ maakt. Van der Staaij riep op tot meer samenwerking. Maar dit jaar steeg het aantal ingediende moties weer, naar een record van ruim 4900. De verklaring ligt in het record aantal fracties: twintig. Moties zijn een instrument geworden waarmee fracties zich profileren en waarmee ze hun achterban bedienen door verspreiding via sociale media.
Dit draagt niet bij aan het vertrouwen: mensen zien dat de politiek geen antwoorden heeft op de grote vragen van vandaag. Steeds meer Nederlanders zien politiek en bestuur als het probleem en niet als de oplossing. Grote partijen worden kleiner, nieuwe partijen komen op en versplinteren soms snel weer. De nadruk op de korte termijn en het relletje van de dag creëren krantenkoppen en smeuïge televisiebeelden, maar geen oplossingen.
Ons huidige kiesstelsel draagt hieraan bij. Twintig partijen in het parlement, waarvan de helft minder dan vijf Kamerleden telt. Rond het Binnenhof overheersen de oneliners voor de achterban en de volgende verkiezingen. Controlerende en wetgevende taken delven het onderspit, zeker in kleinere fracties die hun aandacht moeten verdelen.
Dit komt door de lage ondergrens om in de Kamer te komen: 0,67 procent van de stemmen is genoeg voor een zetel. Om de kracht van ons parlement te vergroten en de kwaliteit van onze democratie te verbeteren, stellen wij een kiesdrempel voor van tenminste twee procent. Elke verkozen fractie omvat daarmee tenminste drie zetels.
In heel democratisch Europa lijden parlementen onder versplintering van partijen, maar in Nederland sterker dan elders. Hier kennen wij bovendien al heel lang het verschijnsel van een groot aantal zeer kleine fracties (drie zetels of minder). Bij de Kamerverkiezingen van 2021 kwamen zeven partijen met drie zetels of minder in de Kamer, maar dat gebeurde ook al in 1977.
In landen om ons heen is een hogere kiesdrempel van vijf procent gebruikelijk, zonder dat daar de vraag opkomt of het parlement nog een afspiegeling is van de samenleving. Als we die kiesdrempel bij de verkiezingen in 2021 hadden gehad, dan zaten er nu geen twintig, maar (nog altijd) zeventien partijen in het parlement. Drie partijen minder, die nu met hun overlevingsdrang, moties en Kamervragen de overheidsmachine dreigen dol te draaien en het zicht op goed bestuur en oplossingen vervagen.
Wij vragen de kiezers een petitie aan de Tweede Kamer te steunen (verhoogkiesdrempel.nl) voor effectievere politiek. Zodat de Tweede Kamer wordt verplicht dit op de agenda te zetten, om vervolgens hopelijk te besluiten het in te voeren. Dat kan voor de verkiezingen van 2025, zonder een tijdrovende grondwetswijziging. Daarmee kan de Tweede Kamer beter functioneren, zonder afbreuk te doen aan het grondwettelijke recht op vertegenwoordiging.
Sowieso moet de Kamer beter voldoen aan de hoge verwachtingen van burgers. En fragmentatie openbaart zich niet alleen in kleine partijen, maar ook tussen de drie grootste. PvdA, CDA en VVD haalden in 1977 gezamenlijk nog 130 zetels. In 2021 kregen de drie grootste fracties (VVD, D66 en PVV) samen 75 zetels, nog geen meerderheid.
De huidige cultuur en omgangsvormen in de Tweede Kamer dreigen evenmin bij aan een goed beleid voor de langere termijn. Maar een hogere kiesdrempel versterkt de aandacht voor deze lange termijn wel.
Verschenen in Trouw.