Laat de Tweede Kamer ook een kiesdrempel bij zichzelf invoeren

Minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken heeft een hogere kiesdrempel aangekondigd op lokaal niveau, om versplintering te beperken en coalitievorming in gemeenten en provincies te bevorderen. Dit zou de Tweede Kamer ook op landelijk niveau moeten doen.

Traditiegetrouw mondde de laatste plenaire zitting van de Tweede Kamer voor het kerstreces uit in een ellenlange stemming over moties. De Kamerleden dienden in 2022 maar liefst 5.001 moties in, een record. In combinatie met een stortvloed aan Kamervragen poogt de wetgevende macht zo uitputtend de uitvoerende macht bij te sturen of tenminste bij te benen.

De uitoefening van controlerende, wetgevende én volksvertegenwoordigende taken door de Kamer wordt bemoeilijkt door de manier waarop Kamerleden worden verkozen. De extreem lage kiesdrempel van één zetel – de kiesdeler – is de laatste verkiezingen onder de voet gelopen met als resultaat een versplinterd parlement: niet minder dan zeventien partijen veroverden in 2021 een of meer Kamerzetels. Dankzij drie afsplitsingen heeft dit geleid tot twintig fracties en tot meer besluiteloze kakofonie dan effectieve besluitvorming op basis van democratische meerderheden.

Geen wonder dat het aantal Nederlanders dat vertrouwen heeft in kabinet en Kamer in 2022 scherp is gedaald tot zo’n 50 procent, aldus het Sociaal en Cultureel Planbureau vorige week (Ten eerste, 29/12). Burgers maken zich zorgen over het ‘Haagse’ onvermogen om maatschappelijke problemen aan te pakken. De politiek wordt zelf als probleem ervaren in plaats van als de wegbereider van de oplossing.

Bestuurbaarheid

Ook in gemeenteraden bemoeilijkt de versplintering de besluitvaardigheid. In 2022 kregen bij de gemeenteraadsverkiezingen 89 partijen in 75 verschillende gemeenten een restzetel toebedeeld, zonder de kiesdeler te hebben behaald. In de twaalf Provinciale Staten lukte dit in 2019 twee partijen.

Op lokaal niveau ziet minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) in dat, vanwege versplintering door een toenemend aantal kleine partijen, de bestuurbaarheid onder druk komt te staan. Doordat steeds vaker meer partijen nodig zijn om een meerderheid te vormen, duurt de coalitievorming steeds langer. De minister kondigde daarom een wetsvoorstel aan om in gemeenten en provincies ten minste de kiesdeler als kiesdrempel in te voeren, zoals in de Tweede Kamer al het geval is.

Aangezien er in gemeenteraden en Provinciale Staten, vergeleken met de Tweede Kamer, minder zetels te verdelen zijn, komt de door Bruins Slot voorgestelde kiesdeler feitelijk overeen met een kiesdrempel variërend van 2,3 procent in de grote steden tot 11,2 procent in de kleinste dorpen. In de provincies ligt dit tussen 1,9 procent in de grote provincies en 2,6 procent in de kleinere provincies. De kiesdeler in de Tweede Kamer zelf blijft echter steken op 0,7 procent.

Drie Kamerzetels

De aanstaande Provincialestatenverkiezingen komen voor het aangekondigde wetsvoorstel te vroeg. Maar waarom niet beginnen bij de Kamer zelf?

Medio december zijn we een petitie gestart om bij de eerstvolgende Kamerverkiezingen een kiesdrempel in te voeren van tenminste 2 procent, ofwel drie Kamerzetels. Deze petitie is op verhoogkiesdrempel.nl inmiddels ruim 35 duizend keer ondertekend en wordt binnenkort door ons overhandigd aan de Tweede Kamer. Laat daarom de Kamer de resterende twee jaar van haar termijn gebruiken om ook zelf een kiesdrempel in te voeren die tenminste zo hoog is als nu feitelijk door het kabinet voor gemeenten en provincies wordt bepleit. Met het aanpassen van twee zinnen in de Kieswet is het geregeld.

Verschenen bij de Volkskrant.